کد مطلب:88693 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:437
ترجمه: پرهیزگار ضرر و زیان به همسایه نمی زند. شرح: كمترین حقی كه هر فرد نسبت به انسان دارد، این است كه انسان ضرر به او نرساند و از جمله، همسایه است كه باید از ضرر و زیان همسایه ی دیگر مصون باشد، مولی می فرمایند پرهیزگار كسی است كه ضرر به همسایه ی خود نمی رساند و نه تنها ضرر نمی رساند كه این گونه پرهیزگاران به همسایه توجه و عنایت می كنند. حق همسایه همچون حق ارحام و بستگان نزدیك انسان است، زیرا هر همسایه حقی بیشتر از حق برادری اسلامی كه همه ی مسلمانها دارند، دارد، كسی كه در حق او تقصیر كند و به او ضرر و زیانی رساند گناهكار و تجاوز پیشه است. در ضمن مطالب قبل وقتی به مسئله صله رحم و ارتباط با افراد صحبت می شد، روایتی گذشت كه پیامبر فرمودند: «همسایه ها سه گروهند: گروهی سه حق دارند، (حق همسایگی، حق اسلام و حق خویشاوندی) و گروهی دو حق دارند (حق اسلام و حق همسایگی) و گروهی یك حق دارند و آن كافر است كه فقط حق [صفحه 550] همسایگی دارد».[1]. پیامبر حتی برای كافر نیز حق همسایگی قرار داده اند، در جای دیگر فرمودند: «رفتار خود را با همسایه ات نیكو گردان (و حق همسایگی را اداء كن) آن وقت مومن هستی (احسن مجاوره من جاورك تكن مومنا)»[2] مومن آن است كه در مرحله ی عمل، ایمان خود را به اثبات رساند، در جای دیگر فرمودند: «كسی كه ایمان به خدا و روز معاد دارد، همسایه ی خود را اذیت نمی كند (من كان یومن بالله و الیوم الاخر فلا یوذ جاره).[3]. خداوند در قرآن كریم می فرماید: «و اعبدوا الله و لا تشركوا به شیئا و بالوالدین احسانا و بذی القربی و الیتامی و المساكین و الجارذی القربی و الجار و الجنب و الصاحب بالجنب و ابن السبیل و ما ملكت ایمانكم...»، خدا را عبادت كنید و هیچ چیز را شریك او قرار ندهید و به والدین (پدر و مادر) و خویشاوندان و یتیمان و مسكینان و همسایه ی نزدیك و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر و بردگانی كه مالك آنها هستید احسان كنید...[4]. خداوند بعد از امر به پرستش خود، دومین چیزی را كه مورد اهمیت قرار می دهد، احسان به كسانی است كه در آیه می شمارد، و از جمله ی آنها «الجارذی القربی و الجار الجنب» است. «الجار ذی القربی» یعنی همسایگان نزدیك از نظر مكانی، بعضی خواسته اند همسایگان خویشاوند را بگویند، ولی بعید به نظر می رسد، زیرا از خویشاوندان با عبارت «ذی القربی» تعبیر شده است پس یا همسایگان مكانی یا همسایگانی كه از [صفحه 551] نظر مذهب و دین با انسان نزدیك هستند مراد است. و «الجار الجنب» یعنی همسایگان دور خواه مكانی و خواه آنها كه از نظر كیش و آئین و مذهب از انسان دور هستند.[5]. و بطور كلی همه ی همسایگان را در بر می گیرد، خواه نزدیك و خواه دور، خواه مسلمان و خواه غیر مسلمان. در تفسیر نمونه ذیل آیه می گوید: طبق پاره ای از روایات تا چهل خانه از چهار طرف همسایه محسوب می شوند[6] كه در شهرهای كوچك تقریبا تمام شهر را در بر می گیرد (چون اگر خانه هر انسانی را مركز دایره ای فرض كنیم كه شعاع آن از هر طرف چهل خانه باشد، با یك محاسبه ساده درباره ی مساحت چنین دایره ای روشن می شود، كه مجموع خانه های اطراف آن را تقریبا پنج هزار خانه تشكیل می دهد، كه مسلما شهرهای كوچك بیش از این خانه ندارند).[7]. حق جوار و همسایگی آنقدر در اسلام مورد تاكید قرار گرفته كه نبی اكرم می فرمایند: ما زال جبرئیل یوصینی بالجار حتی ظننت انه سیورثه، جبرئیل دائما مرا سفارش به همسایه می كرد به طوری كه گمان كردم او ارث می برد.[8]. امیرالمومنین نیز در وقت شهادت فرمودند: «الله الله فی جیرانكم فانه وصیه نبیكم مازال یوصی بهم حتی ظننا انه سیورثهم»، خدا را در مورد همسایگان در نظر بگیرید و نیكو همسایگی كنید، زیرا سفارش پیامبر شما این بود و مرتب سفارش برای آنها می كرد به طوری كه گمان كردیم ارث می برد.[9]. و این كلمات نشاندهنده ی نزدیكی حق همسایه به حق نزدیكان است، زیرا [صفحه 552] نزدیكان به حسب نزدیكیشان ارث می برند. رسول گرامی فرمودند: «حرمت و احترام همسایه بر انسان مثل حرمت و احترام مادر انسان است.»[10]. مردی به نزد رسول گرامی آمد و گفت یا رسول الله، من قصد خرید خانه كردم كجا دستور می دهید بخرم؟ در «جهینه» یا «مزینه» یا «ثقیف» یا «قریش»، فرمودند: «الجار ثم الدار، الرفیق ثم السفر، همسایه سپس خانه، رفیق سپس سفر!».[11]. مولی علی (ع) هم فرمودند: «سل عن الجار قبل الدار، از همسایه قبل از خانه سوال كن!»[12]. این روایات نشان دهنده ی اهتمام به همسایه ی نیك است به طوری كه اول می گوید همسایه را بنگر سپس خانه یعنی در خریدن خانه تنها موقعیت خانه و امكانات آن را در نظر نگیر بلكه به همسایه ی آن بنگر، زیرا بسیاری از روحیات او ممكن است به تو منتقل شود، خانواده ی تو با همسایه رفت و آمد می كنند و اخلاق و روحیات آنها در خانواده ی شما موثر است.
(لا یضار بالجار)
صفحه 550، 551، 552.